Neyromarketinq Nədir? Prinsiplər, Texnikalar və Nümunələr
Marketinq sektoru daim inkişaf edir və yeni metodlar ortaya çıxır. Neyromarketinq son illərdə böyük maraq doğuran metodlardan biridir. Bu innovativ yanaşma, istehlakçı davranışlarını daha dərindən anlamaq və daha effektiv marketinq strategiyaları hazırlamaq üçün neyroelm və psixologiya sahələrindən istifadə edir.
Neyromarketinqin nə olduğunu, onun prinsiplərini, texnikalarını və real həyatda tətbiq nümunələrini gözdən keçirək.
Neyromarketinq Nədir?
Neyromarketinq, istehlakçıların qərar vermə prosesini və davranışlarını anlamaq üçün beyin fəaliyyətini və neyroloji prosesləri öyrənən marketinq sahəsidir. Bu sahə, ənənəvi marketinq metodlarını neyroelm texnikaları ilə birləşdirərək, istehlakçıların məhsul və xidmətlərə olan reaksiyalarını daha dəqiq ölçməyə və proqnozlaşdırmağa imkan verir.
Qısa tarixi
Neyromarketinq konsepsiyası 1990-cı illərin sonlarında ortaya çıxıb, ancaq bu sahədə ilk ciddi araşdırmalar 2000-ci illərin əvvəllərində başlayıb. Harvard Universitetinin professor-psixoloqu Cerald Zaltman, 2002-ci ildə fMRI texnologiyasından istifadə edərək marketinq məqsədli ilk neyroelmi tədqiqatını həyata keçirib. O vaxtdan bəri, neyromarketinq sahəsi sürətlə inkişaf etmiş və bir çox şirkət tərəfindən istifadə olunmağa başlanmışdır.
Ənənəvi marketinqdən fərqi
Ənənəvi marketinq metodları əsasən sorğular, fokus qruplar və müşahidələr kimi üsullara əsaslanır. Bu metodlar faydalı olsa da, insanların öz hissləri və davranışları haqqında həmişə dəqiq məlumat verə bilmədikləri və ya vermək istəmədikləri hallarda məhdudiyyətləri var. Neyromarketinq isə birbaşa beyin fəaliyyətini və fizioloji reaksiyaları ölçdüyü üçün daha obyektiv və dəqiq məlumatlar əldə etməyə imkan verir.
🎯 Ənənəvi marketinq və rəqəmsal marketinq haqqında daha çox məlumata göz at.
Neyromarketinqin əsas prinsipləri
Neyromarketinq bir neçə əsas prinsipə əsaslanır. Bu prinsiplər, istehlakçı davranışlarını daha dərindən anlamağa və daha effektiv marketinq strategiyaları yaratmağa kömək edir.
Emosional bağlantı
İnsanlar çox vaxt düşündüklərindən daha çox emosiyalarına əsaslanaraq qərar verirlər. Neyromarketinq, məhsul və ya brendlə güclü emosional bağlantı yaratmanın əhəmiyyətini vurğulayır. Məsələn, Coca-Cola reklamlarında ailə, dostluq və xoşbəxtlik kimi pozitiv emosiyaları vurğulayaraq, istehlakçılarla emosional bağ yaradır.
Qeyri-şüuri qərar vermə
İnsan beyni saniyədə milyonlarla məlumat emal edir, lakin bunların yalnız kiçik bir hissəsi şüurlu olaraq qəbul edilir. Neyromarketinq, istehlakçıların qeyri-şüuri olaraq qəbul etdikləri məlumatların da qərar vermə prosesinə təsir etdiyini göstərir. Məsələn, bir mağazada işlədilən qoxu və ya fon musiqisi kimi kiçik detallar, alış-veriş təcrübəsini və qərarlarını əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilər.
Subyektiv dəyər
Hər bir insanın beynində dəyər anlayışı fərqlidir. Neyromarketinq, məhsul və ya xidmətin obyektiv dəyərindən daha çox, istehlakçının ona verdiyi subyektiv dəyəri anlamağa fokuslanır. Bu prinsip, qiymət strategiyalarının hazırlanmasında və brendin mövqeləşdirilməsində mühüm rol oynayır. Məsələn, lüks məhsulların yüksək qiyməti, bəzi istehlakçılar üçün statusun və keyfiyyətin göstəricisi ola bilər.
Hisslərin təsiri
İnsan beyni məlumatları beş hiss orqanı vasitəsilə qəbul edir: görmə, eşitmə, toxunma, dad və qoxu. Neyromarketinq, bu hisslərin hər birinin istehlakçı davranışlarına necə təsir etdiyini araşdırır. Məsələn, məhsulun qablaşdırmasının toxunma hissinə xoş gəlməsi, alıcının o məhsulu seçmə ehtimalını artıra bilər.
Beyin fəaliyyətinin ölçülməsi
Neyromarketinqin əsas prinsiplərindən biri də beyin fəaliyyətinin dəqiq ölçülməsidir. Müxtəlif texnologiyalar vasitəsilə beynin müxtəlif stimullara necə reaksiya verdiyini ölçmək mümkündür. Bu, marketoloqlara istehlakçıların həqiqi reaksiyalarını anlamaqda kömək edir.
Neyromarketinqdə istifadə olunan texnikalar
Neyromarketinq sahəsində bir sıra müxtəlif texnikalar istifadə olunur. Bu texnikalar istehlakçıların beyin fəaliyyətini və fizioloji reaksiyalarını ölçməyə imkan verir.
FMRI (Funksional Maqnit Rezonans Görüntüləmə)
FMRI, beynin müxtəlif bölgələrində qan axınını ölçən bir texnikadır. Bu texnika sayəsində tədqiqatçılar, istehlakçıların müxtəlif marketinq stimullarına necə reaksiya verdiyini görə bilirlər. Məsələn, bir reklam izləyərkən beynin hansı bölgələrinin aktivləşdiyini müəyyən edə bilərlər. fMRI, yüksək məkan həssaslığına malik olduğu üçün dəqiq nəticələr verir, lakin bahalı və mürəkkəb bir texnikadır.
EEG (Elektroensefaloqrafiya)
EEG, beyin hüceyrələrinin elektrik fəaliyyətini ölçən bir texnikadır. Bu metod başa yerləşdirilən elektrodlar vasitəsilə beyin dalğalarını qeydə alır. EEG, FMRI-dan daha ucuz və daha portativ bir seçimdir, lakin beynin dərin strukturlarını ölçmək qabiliyyəti məhduddur. Buna baxmayaraq, EEG real vaxt rejimində beyin fəaliyyətini izləməyə imkan verir ki, bu da ani reaksiyaları ölçmək üçün çox faydalıdır.
Göz izləmə
Göz izləmə texnikası, insanların nəyə baxdığını və nə qədər müddət baxdığını ölçür. Bu, xüsusilə reklam və qablaşdırma dizaynında çox faydalıdır. Məsələn, bir məhsulun qablaşdırmasında istehlakçıların diqqətini ən çox çəkən elementləri müəyyən etməyə kömək edir. Göz izləmə texnologiyası həm də veb saytların və rəqəmsal reklamların effektivliyini ölçmək üçün istifadə olunur.
Galvanik dəri reaksiyası
Bu texnika dəri elektrik keçiriciliyindəki dəyişiklikləri ölçür. İnsan həyəcanlandıqda və ya stress altında olduqda tər vəziləri daha aktiv olur və bu da dərinin elektrik keçiriciliyini artırır. Bu metod, istehlakçıların emosional reaksiyalarını ölçmək üçün istifadə olunur və xüsusilə reklam və məhsul təqdimatlarının effektivliyini qiymətləndirməkdə faydalıdır.
Üz ifadələrinin təhlili
Üz ifadələrinin təhlili, insanların üz əzələlərinin hərəkətlərini izləyərək emosiyalarını müəyyən etməyə çalışır. Bu texnika, xüsusi kameralar və proqram təminatı vasitəsilə həyata keçirilir. Üz ifadələrinin təhlili, istehlakçıların məhsul və ya reklama qarşı ani emosional reaksiyalarını ölçmək üçün çox faydalıdır.
Bu texnikalar tək-tək və ya bir-biri ilə kombinasiya edilərək istifadə oluna bilər. Hər birinin öz güclü və zəif tərəfləri var, və seçim konkret tədqiqatın məqsədlərindən asılı olaraq dəyişir.
Neyromarketinqin tətbiq sahələri
Neyromarketinq, marketinq və biznesin müxtəlif sahələrində geniş tətbiq olunur. Bu yanaşma, şirkətlərə istehlakçı davranışlarını daha yaxşı anlamağa və daha effektiv marketinq strategiyaları hazırlamağa kömək edir.
Məhsul dizaynı və qablaşdırma
Neyromarketinq, məhsul dizaynı və qablaşdırma sahəsində inqilabi dəyişikliklərə səbəb olub. Şirkətlər, istehlakçıların beyin reaksiyalarını ölçərək, hansı dizayn elementlərinin daha cəlbedici olduğunu müəyyən edə bilirlər. Məsələn, Frito-Lay şirkəti neyromarketinq texnikalarından istifadə edərək, çips qablaşdırmalarını yenidən dizayn etdi. Onlar aşkar etdilər ki, parlaq, şəkilli qablaşdırmalar beynin mükafat mərkəzini stimullaşdırmır, əksinə mat və sadə qablaşdırmalar daha çox müsbət reaksiya yaradır.
Reklam və brend strategiyası
Neyromarketinq, reklam kampaniyalarının effektivliyini artırmaq üçün də geniş istifadə olunur. Şirkətlər, müxtəlif reklam konsepsiyalarının istehlakçıların beyninə necə təsir etdiyini ölçə və ən təsirli olanları seçə bilərlər. Məsələn, Coca-Cola və Pepsi arasında aparılan tədqiqatlar göstərdi ki, brend imici beyində güclü emosional reaksiyalar yaradır və hətta dadı da təsir edə bilər.
🔖 Brendinq və brend haqqında anlayışlara hakim ol.
Qiymətləndirmə və satış taktikası
Neyromarketinq, optimal qiymətləndirmə strategiyaları hazırlamaq və effektiv satış taktikalarını müəyyən etmək üçün də istifadə olunur. Məsələn, tədqiqatlar göstərir ki, 9,99 AZN kimi qiymətlər, 10 AZN-dən daha ucuz qəbul edilir, hətta fərq cüzi olsa belə. Bu cür məlumatlar, şirkətlərə qiymətləndirmə strategiyalarını optimallaşdırmağa kömək edir.
Bundan əlavə, mağaza daxili təqdimat və yerləşdirmə strategiyaları da neyromarketinq tədqiqatlarından faydalanır. Məsələn, göz izləmə texnologiyası, hansı rəf səviyyəsinin və yerləşmənin daha çox diqqət cəlb etdiyini müəyyən etməyə kömək edir.
Neyromarketinqin bu tətbiq sahələri, şirkətlərə istehlakçıları daha yaxşı anlamağa və onların ehtiyaclarına daha yaxşı cavab verməyə imkan verir.
🛒 Qiymətlərin düzgün təyin olunması, həmçinin Ticari Marketinqdə də önəm daşıyır.
Neyromarketinq nümunələri
Neyromarketinq artıq bir çox sahədə uğurla tətbiq olunur. Gəlin real həyatdan bəzi maraqlı nümunələrə nəzər salaq.
Coca-Cola və Pepsi nümunəsi
Neyromarketinq sahəsində ən məşhur tədqiqatlardan biri 2004-cü ildə aparılan “Coca-Cola və Pepsi” testidir. Bu tədqiqatda iştirakçılara kor test zamanı Coca-Cola və Pepsi içkiləri verildi və onların beyin fəaliyyəti fMRI vasitəsilə ölçüldü.
Maraqlısı odur ki, iştirakçılar içkilərin markasını bilmədikdə, çoxu Pepsi-ni üstün tutdu və beyin skanları da bunu təsdiqlədi. Lakin marka göstərildikdə, əksəriyyət Coca-Cola-nı seçdi və bu zaman beyinin emosional yaddaş və xoş assosiasiyalarla bağlı hissələri aktivləşdi.
Bu tədqiqat, brend imicinin və emosional bağlılığın istehlakçı seçimlərinə necə güclü təsir etdiyini göstərdi. Coca-Cola bu məlumatlardan istifadə edərək, emosional bağlılığı gücləndirən reklam kampaniyalarına daha çox diqqət yetirməyə başladı.
Avtomobil sənayesində neyromarketinq
Avtomobil istehsalçıları da neyromarketinq texnikalarından geniş istifadə edirlər. Məsələn, Daimler (Mercedes-Benz) şirkəti avtomobil fənərlərinin dizaynını optimallaşdırmaq üçün EEG texnikasından istifadə etdi.
Tədqiqatçılar müxtəlif fənər dizaynlarının sürücülərin beyin fəaliyyətinə təsirini ölçdülər. Onlar aşkar etdilər ki, bəzi dizaynlar digərlərinə nisbətən daha çox “xoşagələn” beyin reaksiyaları yaradır. Bu məlumatlar əsasında şirkət, istehlakçılar üçün daha cəlbedici və eyni zamanda təhlükəsiz fənər dizaynları hazırladı.
E-ticarətdə neyromarketinq
Elektron ticarət platformaları da neyromarketinq texnikalarından faydalanırlar. Məsələn, Amazon öz “1-Klikə” satınalma sistemini optimallaşdırmaq üçün göz izləmə və EEG texnikalarından istifadə etdi.
Tədqiqatçılar, istifadəçilərin səhifədə naviqasiya edərkən göz hərəkətlərini və beyin fəaliyyətlərini ölçdülər. Bu məlumatlar əsasında, “1 Klik” düyməsinin yerləşdirilməsi və dizaynı optimallaşdırıldı. Nəticədə, istifadəçilər üçün daha rahat və sürətli alış-veriş təcrübəsi yaradıldı, bu da satışların artmasına səbəb oldu.
🛍️ E-ticarət ilə bilməli olduğunuz məlumatlara göz atın.
Bu nümunələr, neyromarketinqin müxtəlif sahələrdə necə effektiv şəkildə tətbiq oluna biləcəyini göstərir. Lakin bu texnologiyadan istifadə edərkən etik məsələləri də nəzərə almaq vacibdir.
Neyromarketinqin gələcəyi
Bu sahənin gələcəkdə daha da əhəmiyyətli rol oynayacağı gözlənilir. Texnologiyanın inkişafı və istehlakçı davranışlarını daha dərindən anlamaq ehtiyacı, neyromarketinqin gələcəyini formalaşdıran əsas amillərdir.
Neyromarketinqin gələcəyi, böyük ölçüdə texnoloji inkişaflarla bağlıdır. Gözlənilən texnoloji irəliləyişlər arasında aşağıdakılar var:
- Daha portativ və əlçatan cihazlar: Gələcəkdə EEG və göz izləmə cihazları daha kiçik, daha ucuz və daha rahat istifadə edilə bilən hala gələcək.
- Süni intellekt və maşın öyrənməsi: Bu texnologiyalar, beyin fəaliyyəti və davranış arasındakı əlaqələri daha dəqiq təhlil etməyə imkan verəcək.
- Virtual və artırılmış reallıq: Bu texnologiyalar, istehlakçı təcrübələrini simulyasiya etmək və beyin reaksiyalarını real vaxt rejimində ölçmək üçün yeni imkanlar yaradacaq.
- Daha dəqiq beyin görüntüləmə texnikaları: fMRI kimi texnologiyalar daha da təkmilləşdirilərək, beyin fəaliyyəti haqqında daha dəqiq və detallı məlumatlar əldə etməyə imkan verəcək.
Bu sahənin gələcəyi eyni zamanda etik və hüquqi məsələlərlə də sıx bağlıdır. Məxfilik, məlumat təhlükəsizliyi və istehlakçı hüquqları kimi məsələlər, bu sahənin gələcək inkişafında mühüm rol oynayacaq.
Neyromarketinqin gələcəyi həm həyəcanverici imkanlar, həm də ciddi çağırışlarla doludur. Bu sahənin məsuliyyətli və etik şəkildə inkişaf etdirilməsi, onun potensialından tam şəkildə faydalanmağa imkan verəcək.
